Θέματα Ενδοκρινολογίας
Θυρεοειδής αδένας
Ο θυρεοειδής αδένας είναι ένας από τους μεγαλύτερους και σημαντικότερους ενδοκρινείς αδένες του ανθρώπινου σώματος. Εντοπίζεται στην πρόσθια περιοχή του τραχήλου, έχει βάρος περίπου 20 γραμμάρια και αποτελείται από 2 λοβούς (δεξιό και αριστερό), οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους με τον ισθμό. Είναι συνήθως μεγαλύτερος στις γυναίκες. Έχει σχήμα θυρεού (ασπίδας) και από εκεί πήρε το όνομά του.
Οι ορμόνες αυτές είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη του εγκεφάλου, την αύξηση του σώματος και την ωρίμανση γενικώς του οργανισμού. Αυξάνουν την κατανάλωση οξυγόνου και την παραγωγή θερμότητας, ενώ τροποποιούν το μεταβολισμό των υδατανθράκων και της χοληστερίνης, καθώς και τη λειτουργία του καρδιαγγειακού, του αναπνευστικού, του νευρικού, του μυοσκελετικού, του γαστρεντερικού και του αιμοποιητικού συστήματος.
ΕΛΕΓΧΟΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ
Ο έλεγχος του θυρεοειδούς γίνεται με:
- Ιστορικό, κλινική εξέταση και ψηλάφηση
- Εργαστηριακό έλεγχο, κυρίως με την TSH (θυρεοτρόπος ορμόνη). Σε ειδικές περιπτώσεις ελέγχονται οι FT4, FT3 και τα αντισώματα έναντι του θυρεοειδούς (anti-TPO, anti-Tg)
- Υπερηχογράφημα θυρεοειδούς (δίνει σημαντικές πληροφορίες σχετικά το μέγεθος του αδένα, τη σχέση του με τα γειτονικά μόρια του τραχήλου και την παρουσία τυχόν όζων)/span>
ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ
Οι περισσότερες παθήσεις του θυρεοειδούς αδένα είναι πιο συχνές στις γυναίκες. Παρουσιάζεται μάλιστα μία έξαρση λίγους μήνες μετά τον τοκετό και μετά την εμμηνόπαυση. Αρκετές από τις διαταραχές έχουν οικογενειακή προδιάθεση. Διακρίνονται σε παθήσεις που αφορούν στη λειτουργία και σε παθήσεις που αφορούν στη μορφολογία του θυρεοειδούς.
Διαταραχές της λειτουργίας του Θυρεοειδούς
Υποθυρεοειδισμός και Υπερθυρεοειδισμός
Βρογχοκήλη
Στον Υποθυρεοειδισμό, ο Θυρεοειδής παράγει λιγότερη θυροξίνη από όση χρειάζεται ο οργανισμός, με συνέπεια όλες οι λειτουργίες του να επιβραδύνονται. Αφορά στο 5-7% του γενικού πληθυσμού, ποσοστό που φθάνει το 15% στις ηλικιωμένες γυναίκες. Είναι συχνότερος σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό.
Η βρογχοκήλη είναι η παθολογική αύξηση του μεγέθους του θυρεοειδούς που εμφανίζεται σαν μια ευδιάκριτη διόγκωση στο λαιμό μας. Μπορεί να είναι αποτέλεσμα φλεγμονώδους αντίδρασης (θυρεοειδίτιδα) ή αποτέλεσμα της προσπάθειας του οργανισμού να αντεπεξέλθει στις αυξημένες ανάγκες του (π.χ. όταν λείπει το ιώδιο από τις τροφές) ή αγνώστου αιτιολογίας (διάχυτη ή πολυοζώδης). Είναι πολύ συχνή (4-7% στο γενικό πληθυσμό).
Υπερθυρεοειδισμός
Ο υπερθυρεοειδισμός συμβαίνει όταν έχουμε υπερπαραγωγή (περισσότερη από όσο χρειαζόμαστε) ορμονών του θυρεοειδούς και ο θυρεοειδής δεν «απαντά» στη φυσιολογική ρύθμιση του οργανισμού. Πρέπει να σημειωθεί ότι πλήττει 2 στις 100 γυναίκες και η αναλογία ανδρών-γυναικών είναι 1 προς 10.
Η πιο συχνή αιτία είναι η νόσος Graves, αυτοάνοση θυρεοειδική νόσος, που οφείλεται στην παρουσία αυτό-αντισωμάτων (TSI), που διεγείρουν το θυρεοειδή, με παρόμοιο τρόπο όπως και η TSH. Άλλα αίτια είναι η παρουσία ενός ή περισσοτέρων όζων που παράγουν αυτόνομα θυροξίνη.
Τα πιο συχνά συμπτώματα του υπερθυρεοειδισμού είναι:
- Αϋπνία, ευερεθιστότητα, νευρικότητα
- Ανεξήγητη απώλεια βάρους (συνήθως με αυξημένη όρεξη)
- Ευαισθησία στη ζέστη
- Αυξημένη εφίδρωση
- Δίψα, συχνουρία, πολυουρία
- Ζεστό έφυγρο δέρμα
- Διαταραχές εμμήνου ρύσεως, υπογονιμότητα
- Διάρροιες (μαλακές κενώσεις)
- Εύκολη κόπωση
- Ταχυκαρδία-αίσθημα παλμών, κολπική μαρμαρυγή
- Τρόμος χεριών
- Εξόφθαλμος
Η θεραπεία του υπερθυρεοειδισμού περιλαμβάνει αντιθυρεοειδικά φάρμακα και σε ειδικές περιπτώσεις ραδιενεργό ιώδιο ή θυρεοειδεκτομή.
Ειδικές περιπτώσεις
– Σε ηλικιωμένους με υποθυρεοειδισμό παρουσιάζονται συμπτώματα από το κεντρικό νευρικό σύστημα, όπως απάθεια/κατάθλιψη και από την καρδιά, όπως καρδιακή ανεπάρκεια, στηθάγχη.
– Στα παιδιά ο υποθυρεοειδισμός εκδηλώνεται με καθυστέρηση ανάπτυξης, κοντό ανάστημα, έκπτωση σχολικής επίδοσης ή πρώιμη ήβη.
– Στην εγκυμοσύνη, η διαταραχή της λειτουργίας του θυρεοειδούς σχετίζεται με αυξημένη συχνότητα αποβολών, προωρότητας, αποκόλλησης πλακούντα και καισαρικής τομής, καθώς και με διαταραχές ανάπτυξης του εμβρύου (κυρίως του νευρικού συστήματος)
– Πολλές περιπτώσεις υψηλής χοληστερόλης ή αναιμίας σχετίζονται με υποθυρεοειδισμό.
Διαταραχές της μορφολογίας του θυρεοειδούς
Διαταραχές της λειτουργίας του Θυρεοειδούς
Υποθυρεοειδισμός και Υπερθυρεοειδισμός
Υποθυρεοειδισμός
- Άτομα με οικογενειακό ιστορικό θυρεοειδικής νόσου.
- Γυναίκες σε περίοδο εγκυμοσύνης – λοχείας.
- Ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε ακτινοθεραπεία στο παρελθόν, ιδίως στην περιοχή του τραχήλου.
- Ασθενείς που λαμβάνουν μεγάλες ποσότητες ιωδίου για εξετάσεις (π.χ. πυελογραφία), έως και 6 μήνες μετά από τη λήψη.
- Ασθενείς που κάνουν λήψη κάποιων φαρμάκων που επηρεάζουν τη λειτουργία του θυρεοειδούς (π.χ. ασθενείς που λαμβάνουν αμιωδαρόνη, κορτιζόνη).
- Άτομα με μειωμένη οστική πυκνότητα (οστεοπενία ή οστεοπόρωση).
- Μειωμένη πρόσληψη ιωδίου με τις τροφές (δεν τρέφονται με ψάρια).
Όζος θυρεοειδούς
Όζος ονομάζεται κάθε περιγεγραμμένη διόγκωση-διαταραχή της μορφολογίας του θυρεοειδούς. Οι όζοι του θυρεοειδούς αποτελούν τοπικές διογκώσεις σε ένα ή περισσότερα σημεία του αδένα. Περίπου το 7-10% του γενικού πληθυσμού έχει ψηλαφητό όζο, ενώ το 30% έχει ≥1 όζο με υπερηχογραφικό έλεγχο (το 50-60% πληθυσμού άνω των 50 ετών).
Το 90% όλων των όζων είναι καλοήθεις. Οι όζοι του θυρεοειδούς είναι συνήθως ασυμπτωματικοί και ανακαλύπτονται συνήθως τυχαία, στο πλαίσιο διερεύνησης άλλων παθήσεων (π.χ. υπέρηχος καρωτίδων, αξονική ή μαγνητική τομογραφία τραχήλου κ.ά.). Η καλοήθης ή μη φύση του όζου καθορίζεται από τα υπερηχογραφικά ευρήματα και τα ευρήματα της παρακέντησης με λεπτή βελόνη.
Τα πιο συχνά συμπτώματα του υπερθυρεοειδισμού είναι:
- Αϋπνία, ευερεθιστότητα, νευρικότητα
- Ανεξήγητη απώλεια βάρους (συνήθως με αυξημένη όρεξη)
- Ευαισθησία στη ζέστη
- Αυξημένη εφίδρωση
- Δίψα, συχνουρία, πολυουρία
- Ζεστό έφυγρο δέρμα
- Διαταραχές εμμήνου ρύσεως, υπογονιμότητα
- Διάρροιες (μαλακές κενώσεις)
- Εύκολη κόπωση
- Ταχυκαρδία-αίσθημα παλμών, κολπική μαρμαρυγή
- Τρόμος χεριών
- Εξόφθαλμος
Η θεραπεία του υπερθυρεοειδισμού περιλαμβάνει αντιθυρεοειδικά φάρμακα και σε ειδικές περιπτώσεις ραδιενεργό ιώδιο ή θυρεοειδεκτομή.
Ειδικές περιπτώσεις
– Σε ηλικιωμένους με υποθυρεοειδισμό παρουσιάζονται συμπτώματα από το κεντρικό νευρικό σύστημα, όπως απάθεια/κατάθλιψη και από την καρδιά, όπως καρδιακή ανεπάρκεια, στηθάγχη.
– Στα παιδιά ο υποθυρεοειδισμός εκδηλώνεται με καθυστέρηση ανάπτυξης, κοντό ανάστημα, έκπτωση σχολικής επίδοσης ή πρώιμη ήβη.
– Στην εγκυμοσύνη, η διαταραχή της λειτουργίας του θυρεοειδούς σχετίζεται με αυξημένη συχνότητα αποβολών, προωρότητας, αποκόλλησης πλακούντα και καισαρικής τομής, καθώς και με διαταραχές ανάπτυξης του εμβρύου (κυρίως του νευρικού συστήματος)
– Πολλές περιπτώσεις υψηλής χοληστερόλης ή αναιμίας σχετίζονται με υποθυρεοειδισμό.Συμπτώματα υπερτροφίας θυρεοειδούς και παρουσίας ευμεγεθών όζων:
Αποτελεί το 1% όλων των καρκίνων του σώματος και το 0,2% των θανάτων από καρκίνο. Η πιο συνηθισμένη μορφή (80-85%) είναι το θηλώδες καρκίνωμα, έχοντας την καλοηθέστερη πορεία με 20ετή επιβίωση >90%. Είναι σημαντικό το οικογενειακό ιστορικό. Οι επιθετικοί τύποι (μυελοειδές, αναπλαστικό καρκίνωμα) είναι σπάνιοι. Η θεραπεία σε περιπτώσεις όζων ύποπτων για κακοήθεια συνίσταται σε ολική θυρεοειδεκτομή. Επί συγκεκριμένων ενδείξεων, χορηγείται συμπληρωματικά ραδιενεργό ιώδιο, το οποίο μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο υποτροπής της νόσου.
Παρακέντηση θυρεοειδούς
Η παρακέντηση των όζων του θυρεοειδούς συνιστάται κυρίως σε περιπτώσεις όζων που είναι μεγαλύτεροι από 1 εκ., αλλά και σε μικρότερους με ύποπτα υπερηχογραφικά ευρήματα (κατά την κρίση του ενδοκρινολόγου). Πραγματοποιείται με λεπτή βελόνη, είναι ασφαλής μέθοδος χωρίς επιπλοκές. Παρέχει διαγνωστική ακρίβεια της τάξεως του 95-98% για ύπαρξη ή μη κακοήθειας και κατευθύνει την απόφαση για αφαίρεση ή μη του θυρεοειδούς.
Πότε ανησυχούμε για τους όζους:
Η παρακέντηση των όζων του θυρεοειδούς συνιστάται κυρίως σε περιπτώσεις όζων που είναι μεγαλύτεροι από 1 εκ., αλλά και σε μικρότερους με ύποπτα υπερηχογραφικά ευρήματα (κατά την κρίση του ενδοκρινολόγου). Πραγματοποιείται με λεπτή βελόνη, είναι ασφαλής μέθοδος χωρίς επιπλοκές. Παρέχει διαγνωστική ακρίβεια της τάξεως του 95-98% για ύπαρξη ή μη κακοήθειας και κατευθύνει την απόφαση για αφαίρεση ή μη του θυρεοειδούς.
Αντιμετώπιση των όζων του θυρεοειδούς:
Η παρακέντηση των όζων του θυρεοειδούς συνιστάται κυρίως σε περιπτώσεις όζων που είναι μεγαλύτεροι από 1 εκ., αλλά και σε μικρότερους με ύποπτα υπερηχογραφικά ευρήματα (κατά την κρίση του ενδοκρινολόγου). Πραγματοποιείται με λεπτή βελόνη, είναι ασφαλής μέθοδος χωρίς επιπλοκές. Παρέχει διαγνωστική ακρίβεια της τάξεως του 95-98% για ύπαρξη ή μη κακοήθειας και κατευθύνει την απόφαση για αφαίρεση ή μη του θυρεοειδούς.
Θυρεοειδεκτομή:
Η παρακέντηση των όζων του θυρεοειδούς συνιστάται κυρίως σε περιπτώσεις όζων που είναι μεγαλύτεροι από 1 εκ., αλλά και σε μικρότερους με ύποπτα υπερηχογραφικά ευρήματα (κατά την κρίση του ενδοκρινολόγου). Πραγματοποιείται με λεπτή βελόνη, είναι ασφαλής μέθοδος χωρίς επιπλοκές. Παρέχει διαγνωστική ακρίβεια της τάξεως του 95-98% για ύπαρξη ή μη κακοήθειας και κατευθύνει την απόφαση για αφαίρεση ή μη του θυρεοειδούς.
Καρκίνος του θυρεοειδούς
Η παρακέντηση των όζων του θυρεοειδούς συνιστάται κυρίως σε περιπτώσεις όζων που είναι μεγαλύτεροι από 1 εκ., αλλά και σε μικρότερους με ύποπτα υπερηχογραφικά ευρήματα (κατά την κρίση του ενδοκρινολόγου). Πραγματοποιείται με λεπτή βελόνη, είναι ασφαλής μέθοδος χωρίς επιπλοκές. Παρέχει διαγνωστική ακρίβεια της τάξεως του 95-98% για ύπαρξη ή μη κακοήθειας και κατευθύνει την απόφαση για αφαίρεση ή μη του θυρεοειδούς.
Πότε πρέπει να επισκεφτώ τον ενδοκρινολόγο;
1. Όταν ανήκω σε μια από τις επόμενες ομάδες:
Στον Υποθυρεοειδισμό, ο Θυρεοειδής παράγει λιγότερη θυροξίνη από όση χρειάζεται ο οργανισμός, με συνέπεια όλες οι λειτουργίες του να επιβραδύνονται. Αφορά στο 5-7% του γενικού πληθυσμού, ποσοστό που φθάνει το 15% στις ηλικιωμένες γυναίκες. Είναι συχνότερος σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό.
Η πιο συχνή αιτία είναι η χρόνια αυτοάνοση Θυρεοειδίτιδα, γνωστή και ως Hashimoto. Στην περίπτωση αυτή ανευρίσκονται θετικά αντισώματα έναντι του θυρεοειδούς (συνήθως τα anti-TPO). Μπορεί επίσης να συνυπάρχουν και άλλα αυτοάνοσα νοσήματα, όπως λεύκη, ρευματοειδής αρθρίτιδα, κοιλιοκάκη, σακχαρώδης διαβήτης τύπου Ι κ.ά.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχουν ειδικά συμπτώματα υποθυρεοειδισμού. Τα πιο συχνά είναι:
- Αδυναμία, εύκολη κόπωση
- Ευαισθησία στο κρύο
- Εύθραυστα νύχια, ξηρά μαλλιά, τριχόπτωση, ξηρό δέρμα
- Βραχνή και ξερή φωνή
- Κράμπες
- Δυσκοιλιότητα
- Διαταραχές μνήμης
- Διαταραχές εμμήνου ρύσεως (συνήθως αραιομηνόρροια), υπογονιμότητα
- Απάθεια προσώπου, αργός ρυθμός ομιλίας, νωθρότητα.
- Σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα
- Πρήξιμο γύρω από τα μάτια και στο πρόσωπο, μυξοίδημα (εμφάνιση οιδημάτων κάτω από το δέρμα)
Χορηγείται θυροξίνη, σε δόση που διαφέρει ανάλογα με την ηλικία και το βάρος του ασθενούς. Απαιτείται τακτικός έλεγχος της λειτουργίας του θυρεοειδούς για αναπροσαρμογή της δόσης.
2. Όταν παρουσιάζω κάποιο ή κάποια από συμπτώματα του υποθυρεοειδισμού ή υπερθυρεοειδισμού
Γενικά, οι διαταραχές του θυρεοειδή θεραπεύονται, αλλά αν μείνουν χωρίς θεραπεία μπορεί να γίνουν σοβαρές. Γι’ αυτό κάθε υποψία προβλημάτων θυρεοειδή πρέπει να επιβεβαιωθεί έγκαιρα από ενδοκρινολόγο.